عبید زاکانی، شاعر لطیفه گو

 عبید زاکانی از شعرا و نویسندگان فارسی‌زبان قرن هشتم است، نام کامل وی: خواجه نظام الدین عبیدالله زاکانی است . متخلص به «عبید زاکانی» .علت مشهور بودن او به زاکانی نسبت داشتن او به خاندان زاکان است که این خاندان تیره‌ای از «عرب بنی خفاجه» بودند که بعد از مهاجرت به ایران به نزدیکی رزن از توابع همدان رفتند ودر آن ناحیه ساکن شدند. بنا به گفته تاریخ نویسان «عبید» در طول حیات خود لقب هایی را ازبزرگان وحکام زمان خود گرفته‌است. و اشعار خوب و رسائل بی نظیری دارد.

از تألیفاتی که از او باقی است معلوم است که بیشتر منظور او انتقاد اوضاع زمان به زبان هزل (شوخی) بوده‌است. مجموع اشعار جدی که از او باقی است و در کلیات به ثبت رسیده‌است از 3000 بیت تجاوز نمی‌کنند.

وی به لحاظ وضعیت اجتماعی آن روزگار، به طنز روی آورد و نظم و نثر خود را وسیلهء حمله به عرفها و عادات نادرست و مفاسد و معایب طبقه مشخصی از اجتماع قرار داد. از دوران زندگی او اطلاعات دقیقی در دست نیست. وی در حدود سالهای 771 و 772 هجری قمری زندگی را از دنیا رفت. از آثار برگزیده او می‌توان به مثنوی عشاق‎نامه، کتاب اخلاق‌الاشراف، ریش‌نامه، صد پند، لطایف و ظرایف، رسالهء دلگشا و بالاخره منظومهء معروف موش و گربه اشاره کرد.

شاخص عمده‌ای که عبید زاکانی را به یکی از شاعران استثنایی تبدیل ساخته است، اشعارهزل، لطایف وطنزنویسی این شاعر توانا بوده که با طبع شوخ و زبان گزنده و هزل آمیز(کنایه آمیز) سروده شده است

عبید زاکانی از مشهورترین شاعران و نویسندگان زبان فارسی- دری است که متأسفانه ازاحوال و وقایع زندگانی او اطلاعات کافی ومفصلی دردست نیست.

شاخص عمده‌ای که عبید زاکانی را به یکی از شاعران استثنایی تبدیل ساخته است، اشعارهزل، لطایف وطنزنویسی این شاعر توانا بوده که با طبع شوخ و زبان گزنده و هزل آمیز(کنایه آمیز) سروده شده است.

وی یکی از شاعران و لطیفه‌پردازان نام آور قرن هشتم هجری و معاصرحافظ شیرازی وهمزمان با  شاعر دیگر این قرن سلمان ساوجی بوده . لطیفه گویی در آثار عبید تأثیرگذازی آثارش را بیشتر کرده است. همچنین او با زبان کنایه امیز خود به نقد و بیان حوادث واتفاقات روزگار خود می پردازد.

زاکانی درقصیده عمدتآ به سنایی و انوری، درمثنوی به نظامی و در غزل به سعدی توجه دارد. ولی ابتکار و خلاقیت در عبید زاکانی زیاد است

شیوه‌ی عبید زاکانی درسخنوری، شیرین و دلپذیراست. یعنی نثر وی روان و ساده وخالی ازپیچیدگی و سخنان اضافه است و شعرش روان و دور از ابهام و درعین حال دارای واژه‌های منتخب(درست انتخاب شده)  و ترکیبات منسجم و مستحکم می‌باشد که به سخن استادان پایان قرن ششم و آغازقرن هفتم نزدیک است.

زاکانی درقصیده عمدتآ به سنایی و انوری، درمثنوی به نظامی و در غزل به سعدی توجه دارد. ولی ابتکار و خلاقیت در عبید زاکانی زیاد است. چنانچه برخی ازآثارش درادبیات فارسی تازگی دارد.

 

طنز عبید

صرف نظر از اینکه عبید شاعری متوسط در حد و اندازه خویش بوده‌است، همگان نام او را با طنز عجین و اغلب عامه او را به لطایفش می‌شناسند. دیوان لطایف او شامل:

اخلاق الاشراف

ریش نامه

صد پند

تضمینات و قطعات

رباعیات

رساله دلگشا

تعریفات ملا دو پیاز

موش و گربه

سنگتراش

می‌باشند. در بین آثار عبید  موش و گربه شهرت بسیار داشته و ریش نامه و صد پند از همه لطیف ترند.

موش وگربه در مورد زمانی است که عبید در آن زندگی می کرده و او با زبان طنز اتفاقات آن دوره را بیان می کند  ودر مورد رفتار مردم، حاکمان و اوضاع ، احوال شهر و...  سخن می گوید.

 

نمونه هایی از جملات وحکایات عبید زاکانی را با هم می خوانیم:

شخصی تیری را به سمت مرغی انداخت اما تیر خطا رفت و به مرغ نخورد رفیقش گفت احسنت. تیر انداز بر آشفت که مرا مسخره می کنی؟ رفیقش  گفت: نه، می گویم احسنت اما نه به تو به مرغ که فرار کرد.

 

از روباهی  پرسیدند که در فرار کردن از سگ، چه حیله ای می دانی؟ گفت: زیاد است؛ اما بهتر از همه اینست که من و او همدیگر را نبینیم!

 

شخصی پسرش در چاه افتاد. گفت: جان بابا! جایی مرو تا من بروم ریسمان بیاورم و تو را بیرون بکشم.

 

شخصی با دوستی گفت که چشمم درد میکند، چه کار کنم؟ دوستش گفت: من پارسال دندانم درد می کرد آن را کشیدم.

فرآوری: زهرا فرآورده

بخش کودک و نوجوان تبیان

 

منبع:

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=235484

یک بار تو شیراز، میدانی با المان شیطان پرستی طراحی و اجرا و تخریب شد است!

این را گفتم که یادمون باشه که:

1- پل ها و تونل هایی که ساخته میشن در اونها از این المانها بکار نرود.

2- بعضی میادین جدید را بدون اینکه معلوم باشه که چه طرح و نقشه ای داره،

در شیراز در دست اجراست!؟

3- یک وقتی نشه مثل میدون فرصت شیرازی که یک بسیجی بچه ی سعدی، راز بکارگیری المانهای شیطان پرستی در اون را کشف کرد و همین باعث تخریب و تعویض دکوراسیون اون شد و ناقص هم رها شده!؟!

4- به بولوار جدید التاسیس رسول اعظم(ص) شیراز و بوستان نماز  و میدان منتهی با آن با دقت رسیدگی بشه.

نکنه یه وقت، شب بخوابید، صبح که از خواب بیدار شدید، طرح میدان نصر ابتدای بولوار رسول اعظم صلوات الله علیه و آله در شیراز بی تناسب اجرا بشه و باز هم مثل کله های گاو بازسازی شده در میدان ولی عصر لازم به جراحی اساسی بشه ها!؟

شهرداری شیراز بعضی از کاراش حرف نداره.

مثلا پارک های حاشیه ای

و مثلا نصب طرح و نقشه ی نهایی بعضی از پل ها و نماد های در حال اجراء، مثل پل کابلی میدان ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف.

ولی پنهون کاری در بعضی کارها جای توجیه نداره!

از کجا معلوم که اشتباه کله گاوی یا نماد شیطان پرستی میدان فرصت، تو این پنهون کاری ها تکرار نشه؟؟!

خوشا شیراز، با حضور نسرین مقانلو، مانی رهنما و حاج آقا سرلک به شماشیراز رسید

و اندر حکایات خوشاشیرازدر شبکه های تلویزیون شماشیراز

سفارش های اخلاقی حاج آقا سرلک

و کج خلقی مانی رهنما

نسبت به انتقاد خانم مقانلو از ترانه های نا شادش

 

خوشا شیراز جمعه هفتم بهمن تو هفته ی وحدت و میلاد پبامبر

یک شاهکاری دیگه از خودش نشون داد

یس که کارش جالب بود، صدای خانم نسرین مقانلو را در آورد!!

با اینکه برنامه باحضور مجری(آقای سلوکی) و یک کارشناس نام آشنای مذهبی بنام حاج آقا سرلک شروع شد، و توصبه های اخلاقی این استاد حوزه و دانشگاه به زن و شوهرها این بود که رمز عبور گوشی های همراهشون رو از همدیگه پنهون نکنند تا موجب بدگمانی نشه و همچنین در ادامه معرفی مکارم اخلاقی پیامبر اسلام برای افزایش آرامش  در خانواده ها و اجتماع وغیره که شادی ها زیاد بشه  و به سبک زندگی اسلامی نزدیک بشیم و...

تو یک چشم به هم زدنی جای کارشناس اخلاق با یک بازیگر زن تلویزیون(خانم نسرین مقانلو) و یک خواننده ی جوان(آقای مانی رهنما) عوض شد.

سلوکی از ابتدا از خانم مقانلو در مورد تعداد فرزندان ایشون و شغل و سن اونا می پرسه که ایشون هم میگه دو پسر داره که در پی ورزش(فوتبال!) هستند و سلوکی در ادامه از خانم مقانلو می پرسه که چند نفر احساس می کنند که شما مادرشون هستید؟!!

که ایشون در ابتدا از پاسخگویی به این پرسش بیجا و بی موقع جا میخوره و طفره می رود و مجری بحث را عوض میکنه و پای خواننده مانی رهنما به بحث باز میشه و بحث داغ داغ میشه؛

 اما نه به میلاد ربطی داره و نه به دنیای بازیگری خانم مقانلو و نه خوانندگی رهنما!! و همه چه به نقد ورزشی ها ی فوتبال و رسانه که چرا فقط فوتبال را بها میدهد و!!!

برای رفع خستگی در این گفتگوهای چالشی و منتقدانه نسبت به کسانی که در این بحث حضور ندارند(فوتبالی ها ) فرصت به ترانه های آقای مانی رهنما که می رسد، برای ایجاد حس شادی و نشاط در هفته ی شادی و میلاد، ترانه هایی از مانی پخش میشه که از بس از اون ترانه ها غم و غصه می باریده، با اعتراض محترمانه ی خانم مقانلو روبرو میشه!!

اعتراض و نقد خانم مقانلو عرصه را بر رهنما تنگ می کنه و و مانی انتقاد ایشون رو بر نمیتابه و به گمان اینکه برنامه خوشاشیراز  که مستقیم داره از دو شیکه شماشیراز پخش میشه و مجری آن و این بازیگر قصد تخریب این خواننده جوون را دارند، گلگی و تنگ خلقی میکنه! و...

اصلا معلوم نیست که چه خبره؟!!

یه هفته سالار عقیلی میاد و همه ی سرود های حماسی  و پر غرور و افتخارش را نثار در و دیوار یک رستوران مدرن و مروج سبک زندگی غربی می کنه!! هفته ی قبل رو میگم!!

و هفته ی دیگش که جشن های میلاد و هفته ی وحدته؛  ترانه های ناشاد و کسالت آوری انتخاب میشه که غیر از مردم مخاطب تنها برنامه ی پر مخاطب شبکه فارس که بر حسب اتفاق از شبکه  شما هم به استحضار همه ی مردم کشور میرسید، صدای میهمان برنامه هم در میاد.

کاش به همینجا ختم می شد و با اثبات انتقاد مادرانه وخیرخواهانه ی خانم مقاتلو که علاوه بر دو پسرش مادری شصت، هفتاد یتیم کشورمون را هم پذیرفته؛ خواننده جوان می پذیرفت که ترانه های ناشاد و با ته مایه های غم و اندوه و شاید یأس آور، مناسب جامعه ی رو به پیشرفت و جوانمان نیست.

اما در پایان این کشمکش که از فوتبال شروع شده بود و در انتقاد از بد خلقی بعضی ها تو ورزشگاهها  چه نصیحتها که گفته شد، در لحظه ی خداحافظی مجری از رهنما می پرسه که ما که دیگه از شما انتقاد نکردیم!؟

و خواننده هم چه سریع گلش را میگیره و  آن هم روی آنتن هردو شبکه ی شماشیراز به سلوکی پیشنهاد میکنه که انتقاد میخوای بکنی یقه ام را باز کنم بریم بیرون!!

و خلاصه شاهکار خوشاشیراز در شماشیراز به همینجا که ختم نمیشه!

تا ببینیم این چندگانه ی چند ساله می خواد چه آشی برای هفته های دیگمون بپزه!؟